© ID/ Wouter Van Vooren
De minister van Financiën en Pensioenen zegt het bij een mager stukje kalfsvlees, zonder saus en aardappelen. Jambon is twaalf kilo kwijt en wil dat na een Toscaanse zomer zo houden. Twee bijzonder technische departementen vereisen een minister die scherp staat, vindt hij.
Hoe het voelt om niet meer de grote baas te zijn?
Jan: "Ik voel me prima in de rol die Bart De Wever me gaf. Ik was graag minister-president van Vlaanderen gebleven. Maar toen Bart me zei dat hij me, gezien mijn ervaring, federaal nodig had, zei ik uiteraard ja. Nu is het als premier zijn rol om het compromis te vinden, terwijl ik de partijlijn verdedig. Maar uiteindelijk moet elke vicepremier mee helpen zoeken naar akkoorden."
Jambons werk is verre van af, sinds het kernkabinet voor de zomer een deal sloot over zowel de fiscale hervorming als de meerwaardetaks en de pensioenhervorming. Ondanks alle saneringswerk loopt het Belgisch begrotingstekort op tot meer dan 6 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2029. Een rapport waarmee de N-VA niet wil thuiskomen.
De minister heeft er nog vertrouwen in. Van de zomerse schermutselingen over Gaza is in het kernkabinet niks blijven hangen, zweert hij: "We zijn amper twee keer samengekomen over het Belgische standpunt en zonder geroep zijn we tot een evenwichtig akkoord gekomen. Er zit eten en drinken in voor alle partijen, zonder dat iemand te zwaar van zijn lijn is moeten afwijken."
De roepers zitten buiten de regering?
Jan: "Partijvoorzitters hebben een andere rol dan ministers. Zij moeten hun lijnen in de markt kunnen zetten en ik heb daar geen probleem mee. Binnen het kernkabinet zijn de besprekingen soms lastig, omdat de hervormingen nu eenmaal diepgaand zijn. Maar tussen de vicepremiers en de premier is de verhouding tot nu toe hoffelijk en constructief."
Gaat het Gazacompromis veel teweegbrengen?
Jan: "Als u mijn mening vraagt, denk ik dat Europa een invloed zou kunnen hebben op Israël, maar Europa is niet eensgezind. De invloed van België alleen is tamelijk beperkt. Maar goed, het zeel is gelicht en ik ben blij dat we ons nu weer kunnen richten op de problemen waarop we wel vat zouden moeten hebben."
Laat ons beginnen bij het zomerakkoord. Vreest u dat u de pensioenhervorming opnieuw moet onderhandelen? Vooruit wil uw voorstel al bijsturen over de mate waarin langdurig zieken de pensioenmalus zullen voelen.
Jan: "De pensioenhervorming is meer dan dat. We hebben voor de zomer gezegd dat we ons akkoord zouden voorleggen aan de sociale partners en dat we het Planbureau zouden laten onderzoeken of de malus de genderkloof en het armoederisico niet vergroot. Het is niet de bedoeling om de onderhandelingen opnieuw te voeren, maar we willen hun adviezen wel ernstig nemen. Ik sluit dus niet uit dat er hier en daar een bijsturing komt om meer draagvlak te creëren. Maar de uitgangspunten moeten overeind blijven: de verschillende stelsels meer naar elkaar toe laten groeien en het pensioen meer in lijn brengen met de effectief gewerkte periodes."
Hoe groot is de correctiemarge als zou blijken dat vrouwen er slechter van worden?
Jan: "Maar ik denk niet dat vrouwen er slechter van worden. De voorwaarde om bij vervroegd pensioen aan de malus te ontsnappen is minstens 35 jaar halftijds gewerkt hebben. En moederschaps- en zorgverlof worden voor de malus gelijkgesteld met werk."
Bent u trots op de pensioenhervorming? Dat ze de vergrijzingskosten met 2 procent van het bbp mildert, is goed maar onvoldoende. Leg er de eerste supernota van formateur De Wever naast en elke maatregel blijkt afgezwakt.
Jan: "Die eerste supernota was het openingsbod voor de regeringsonderhandelingen. Daarbij zet je uiteraard zo hoog mogelijk in. De bijbel is het regeerakkoord en daar wijken we amper van af. Of het genoeg is, daarover kan je discussiëren. We zullen de stijging van de sociale uitgaven aftoppen, maar de vergrijzingskosten blijven inderdaad enorm. Goed, in een democratie moet je een meerderheid vinden om iets te bereiken. Dit akkoord weerspiegelt wat er met de vijf Arizona-partijen mogelijk was."
En is de coalitie nog in staat tot meer? Want het zal nodig zijn met een oplopend tekort.
Jan: "Dat gaan we dus de volgende weken zien. Het zal inderdaad nodig zijn, en daar zit de geopolitieke situatie uiteraard voor veel tussen. Hadden de regeringsonderhandelingen geen acht maar negen maanden geduurd, dan was er een ander regeerakkoord afgeleverd. Want pas na onze eedaflegging heeft Amerikaans president Donald Trump duidelijk gemaakt dat Europa voortaan meer voor zijn eigen veiligheid moet instaan, wat geleid heeft tot een aanzienlijk hogere NAVO-norm (de defensie-uitgaven per lidstaat moeten stijgen van 2 naar 3,5 procent van het bbp, red.). We zullen dus een nieuwe meerjarentabel moeten maken en daarvoor zijn er geen magische formules. De drie manieren om een begroting op orde te zetten, zijn hervormen, besparen en belasten."
In welke verhouding?
Jan: "In het regeerakkoord hebben we neergeschreven dat twee derde van een begrotingsinspanning wordt gerealiseerd via hervormingen en een derde via zogenaamde discretionaire maatregelen. Van die tweede pot mag er maar een derde uit nieuwe belastingen komen. Dus in totaal één negende. Kunnen we die formule handhaven? Dat zal de komende dagen duidelijk worden. En ja, dat wordt een moeilijke discussie. Maar ik heb uit het zomerakkoord en de recente Gaza-onderhandelingen geleerd dat alle partijen met deze regering willen slagen. In deze tijden kan niemand het zich permitteren de regering te verlammen of te doen vallen."
Denkt u niet dat de linkervleugel van Arizona die formule in vraag gaat stellen? Tot 2028 respecteert België de Europese uitgavennorm. Het zijn nu eerder de fiscale ontvangsten die achterlopen.
Jan: "De fiscale ontvangsten zijn uiteraard conjunctuurgebonden. U spreekt over de halfjaarresultaten, die volgens de FOD Financiën niet noodzakelijk representatief zijn voor een heel jaar. Laat ons dus het nieuwe rapport van het Monitoringcomité afwachten. Het zal u niet verbazen dat ik geen grote voorstander ben van nieuwe belastingen, want we zijn al belastingkampioen. Maar wie denkt dat een coalitie met deze vijf partijen een nieuwe sanering zal doorvoeren zonder 1 euro nieuwe inkomsten, heeft niet goed opgelet."
U steekt zich nogal makkelijk weg achter de gestegen militaireuitgaven. De realiteit is ook dat geen enkele instantie gelooft in 8 miljard euro terugverdieneffecten.
Jan: "Ik denk nochtans dat wij heel voorzichtig geraamd hebben. We hebben de opbrengst per nieuwe werkende gemilderd. Net als de mogelijke impact van alle hervormingen - van de arbeidsmarkt tot pensioenen. Maar goed, dat is begroten. En bij elke begrotingscontrole zullen we nagaan of er bijgestuurd moet worden. Het feit dat wij erin geslaagd zijn in amper zes maanden tijd een enorm pakket hervormingen in gang te zetten, geeft ons de tijd om alles te monitoren en in te grijpen waar nodig."
Is het denkbaar dat de pensioenhervorming aangescherpt wordt nog voor ze is ingevoerd?
Jan: "Ik vind de pensioenhervorming ingrijpend. Daarom denk ik dat we het stof eerst moeten laten neerdalen, zodat het systeem zich kan zetten. Maar ik ga hier geen veto’s of oekazes uitspreken. De komende weken moet alles op tafel kunnen komen."
Bepleit u een verhoging van het remgeld voor doktersbezoek, zoals her en der te horen valt? Van 4 naar 5 euro?
Jan: "De oefening is dermate groot dat we alles tegen het licht moeten houden. Mijn moeder is 96 en betaalt 1,5 euro als de dokter op bezoek komt. Wel, dat menske vindt dat plezant om met de dokter een kop koffie te drinken, hé. Maar nogmaals: geen oekazes. We gaan rustig rond de tafel zitten met de coalitiepartners en bekijken wat mogelijk is. Het laaghangend fruit is al geplukt, dat is zeker."
Is er marge om de geplande verlaging van de lasten op arbeid te versnellen, zoals Georges-Louis Bouchez (MR) wou?
Jan: "Ik denk het niet. Anders hadden we dat voor de zomervakantie wel beslist. Het heeft even op tafel gelegen, maar iedereen ziet wel de ernst van de budgettaire situatie in. Wat we wel beslist hebben, is dat de volledige lastenverlaging nu al in een wet wordt gegoten en wordt gestemd. Men kan er dus zeker van zijn dat er tegen 2029 6 miljard zal gaan naar de verbetering van de koopkracht en de competitiviteit."
Via de belastingvrije som, wat een weinig gericht instrument is.
Jan: "Ook dat is het resultaat van een onderhandeling. Wij hadden graag de bijzondere bijdrage op de sociale zekerheid (BBSZ) volledig kunnen afschaffen. Maar je bent niet alleen op de wereld. En uiteindelijk zal wie werkt wel gemiddeld 100 euro netto meer overhouden per maand."
Hoe is in Brasschaat de meerwaardebelasting onthaald?
Jan: "Daar is zeker een doelpubliek, dat ik regelmatig tegenkom. Maar de teneur is redelijk unisono: 'Als jullie erin slagen de arbeidsmarkt flexibeler te maken, de werkloosheid in de tijd te beperken en de langdurig zieken weer aan het werk te krijgen, dan zijn wij bereid de meerwaardetaks te slikken.' En zo sta ik er zelf ook in, want ik ben zelf een heel koele minnaar van die belasting."
Op voorwaarde dat de begroting niet ontspoort.
Jan: "Ja, natuurlijk. Deze regering wil orde op zaken stellen. Dat is een loodzware taak, maar 'somebody has to do the dirty job.'"
Zou het kunnen dat uw gefortuneerde onderdanen niet zo kwaad zijn, omdat de meesten eraan ontsnappen? Echt rijke mensen beleggen via vennootschappen.
Jan: "En vennootschappen betalen geen belastingen in België, of zo? De vennootschapsbelasting is ook een vorm van een meerwaardetaks. En wie geld uit zijn vennootschap haalt, betaalt ook. Een rijke die op dezelfde manier omgaat met zijn geld als iemand met een beperkt inkomen, wordt op dezelfde manier belast. Het verschil is dat iemand met een groot fortuin een kleiner deel van zijn fortuin nodig heeft om te leven. Die kunnen dus wat creatiever zijn."
In uw eerste voorstel wou u de Reynderstaks en premietaks op verzekeringen schrappen of verlagen, wat niet aanvaard werd door de coalitiepartners. Het eindresultaat is zeer complex, niet?
Jan: "De meerwaardetaks is té ingewikkeld, ja. U moet begrijpen: de partijen die deze belasting nodig hadden om in deze regering te stappen, waren bang dat wij ze op de lange baan zouden schuiven. Daarom was ik ook bereid snel te gaan met de invoering van deze taks: als een signaal dat wij loyaal het regeerakkoord willen uitvoeren. Maar ik vind dat het in de toekomst mogelijk moet zijn om wat vereenvoudigingen door te voeren, bijvoorbeeld omtrent de Reynderstaks."
De banken vrezen dat de taks niet implementeerbaar is op 1 januari.
Jan: "Ik heb vorige week nog met de bankfederatie Febelfin samengezeten daarover. We hebben een werkgroep opgezet om de start in goeie banen te leiden. En ik ben bereid een administratieve tolerantie in te bouwen en eventueel later in het jaar te innen, als dat nodig is. Ik zeg niet dat het al beslist is: wij proberen de banken uiteraard te overtuigen wel op 1 januari te starten. Maar als zij zeggen dat ze operationeel niet klaar zijn, dan heeft het geen zin dat te negeren."
Heeft later innen invloed op de inkomsten voor 2026?
Jan: "We moeten bekijken hoe we het precies gaan aanpakken. Ik wil vooral dat het correct verloopt. Als we in conflict komen met de bankensector, zal het zeker niet correct verlopen en zal de opbrengst niet zijn wat ze moet zijn."
U hebt Belfius gevraagd zich voor te bereiden op een openstelling van zijn kapitaal. Is er al eensgezindheid in de regering over de manier waarop?
Jan: "Nee. En dat ei zullen we binnenkort moeten leggen. Het is bekend dat de regering een deel van haar participaties wil verkopen om het defensiefonds te spijzen. Maar meer ga ik daarover niet zeggen, want dat is beursgevoelige informatie. Het enige wat ik kan zeggen is dat de timing goed is."
Welke piste verkiest u voor Belfius? Een beursgang of de intrede van een of twee grote spelers in het kapitaal van de bank?
Jan: "Ik sta open voor allebei, maar een intrede in het kapitaal zal sneller gaan dan een beursgang."
Waarvoor gaat dat defensiefonds nu precies dienen?
Jan: "Niet om militaire uitgaven te doen. Dat wil ik toch eens benadrukken. Het zou idioot zijn om via een fonds recurrente uitgaven te betalen. Wat gaan we wel doen? Met het fonds zal onze participatiemaatschappij SFPIM de Belgische defensie-industrie een boost geven zodat onze bedrijven kunnen meedingen naar de militaire bestellingen, die in heel Europa zullen toenemen. Als die bedrijven vervolgens winst maken en dividenden uitkeren aan SFPIM, wint de overheid daar ook weer bij."
Tijdens de formatiegesprekken was de lijn van de N-VA nochtans dat er met dat geld wapens en kogels gekocht zouden worden.
Jan: "Laat ons zeggen dat de focus en cours de route gewijzigd is. Maar ikzelf heb het alleszins nooit een goed idee gevonden om met eenmalige inkomsten kogels te kopen. De dag dat die munitie vervalt of afgeschoten is, is dat geld weg."
Er is nogal wat bezorgdheid over de impact van de Amerikaanse handelstarieven op de farmasector. Plant u maatregelen om te vermijden dat productie naar de VS verhuist?
Jan: "Er hangt nog veel mist over de ware impact van de heffingen. Het spreekt voor zich dat de farmaceutische sector zeer belangrijk is voor ons land. En dat we moeten vermijden dat we investeringen mislopen. We houden het dus zeker in de gaten. Het moet een wake-upcall zijn voor België en Europa om onze competitiviteit te versterken."
En intussen duikt het debat over het aanslaan van de Russische tegoeden bij Euroclear in Brussel weer op. Hoe groot is de druk op België om iets te doen?
Jan: "Dat valt nogal mee. De meeste landen geven off the record toe dat het de geloofwaardigheid van ons financiële systeem onderuit zou halen, als de overheid de indruk wekte dat ze privaat geld kan confisqueren. Maar het klinkt natuurlijk goed tegenover de bevolking om af en toe eens te zeggen: 'In België liggen miljarden aan Russisch geld en we doen daar niks mee.'"
